Tác giả: Nguyễn Duy Lợi (chủ biên)

Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội, 2016, 217 trang

Điều chỉnh chính sách thương mại là một trong những cách thức mà các nước thường xuyên sử dụng để ứng phó với các cú sốc và khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Các thành tố chung của chính sách thương mại như mục tiêu, các công cụ và các biện pháp chính sách thường được điều chỉnh nhằm đưa nền kinh tế vượt qua những khó khăn. Dựa vào bối cảnh và điều kiện riêng của từng nước mà mục tiêu chung và từng mục tiêu cụ thể được điều chỉnh cho phù hợp. Các công cụ thế quan và phi thuế quan, các công cụ tỷ giá… được điều chỉnh nhằm kích thích xuất khẩu.Các biện pháp kinh tế, tài chính, thuận lợi hóa, ưu đãi… cũng được thực hiện nhằm đạt mục tiêu chính sách. Tính chu kỳ của tăng trưởng kinh tế và rủi ro trước các cú sốc từ bên ngoài đòi hỏi chính sách thương mại cần được theo dõi sát và điều chỉnh kịp thời.

Sau khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008, bối cảnh kinh tế - chính trị quốc tế có nhiều thay đổi đã tác động mạnh mẽ đến thương mại quốc tế nói chung và đến Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc nói riêng. Bên cạnh đó, nội tại nền kinh tế các nước này cũng đòi hỏi phải điều chỉnh chính sách thương mại nhằm tái cấu trúc nền kinh tế, điều chỉnh mô hình tăng trưởng phụ thuộc quá nhiều vào xuất khẩu, thực hiện phương thức phát triển mới hướng đến tiêu dùng nội địa, một nền kinh tế xanh và bền vững… Do đó, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc đã có những điều chỉnh chính sách thương mại nhằm ứng phó với bối cảnh quốc tế mới và yêu cầu nội tại của nền kinh tế. Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản là những đối tác quan trọng của Việt Nam ở khu vực Đông Á. Những điều chỉnh trong chính sách thương mại của các nước này có ảnh hưởng lớn đến Việt Nam. Trước yêu cầu đó, nhóm các nhà nghiên cứu Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới đã cho ra đời cuốn sách “Điều chỉnh chính sách thương mại của Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc sau khủng hoảng: kinh nghiệm cho Việt Nam”. Cuốn sách gồm 3 chương:

Chương I: Các nhân tố chủ yếu chi phối điều chỉnh chính sách thương mại ở Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Chương này nêu khái quát cơ sở lý luận về chính sách thương mại và điều chỉnh chính sách thương mại, cụ thể là khái niệm chính sách thương mại; các công cụ và biện pháp chủ yếu của chính sách thương mại; điều chỉnh chính sách thương mại và sự cần thiết phải điều chỉnh chính sách thương mại. Bên cạnh đó, các tác giả cũng đề xuất khung phân tích điều chỉnh chính sách thương mại; phân tích các nhân tố bên trong như yêu cầu phát triển đáp ứng bối cảnh mới và tái cân bằng tăng trưởng cũng như các yếu tố bên ngoài chi phối sự điều chỉnh, đặc biệt là nhân tố kinh tế và nhân tố chính trị.

Chương II: Nội dung điều chỉnh chính sách thương mại của Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Các tác giả phân tích nội dung điều chỉnh chính sách thương mại của ba nước TrungQuốc, Nhật Bản và Hàn Quốc trên các phương diện cụ thể là quan điểm chính sách, mục tiêu và chiến lược chính sách, các công cụ và biện pháp thực hiện chính sách thương mại. Bên cạnh đó, các tác giả cũng phân tích tác động của việc điều chỉnh chính sách thương mại và đánh giá một số vấn đề trong điều chỉnh chính sách thương mại.

Chương III: Một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.Ở đây, các tác giả phân tích sự cần thiết phải điều chỉnh và một số điều chỉnh chính sách thương mại ở Việt Nam cũng như các kênh tác động chủ yếu đến Việt Nam.Đồng thời dựa trên những điều chỉnh trong chính sách thương mại của Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, các tác giả đã rút ra một số bài học kinh nghiệm của ba nước này dành cho Việt Nam và hàm ý chính sách cho Việt Nam.

Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc đã có những điều chỉnh chính sách thương mại với nhiều nội dung khác nhau như điều chỉnh mục tiêu và các biện pháp thực hiện chính sách thương mại; điều chỉnh các công cụ chính sách như hàng rào thuế quan và phi thuế quan; thực hiện hàng loạt các biện pháp hỗ trợ về tài chính, thuận lợi hóa thương mại, chính sách tỷ giá; điều chỉnh chính sách đối tác, chính sách cơ cấu sản phẩm… nhằm ứng phó với bối cảnh quốc tế mới và yêu cầu nội tại của nền kinh tế các nước này. Các biện pháp điều chỉnh linh hoạt của họ đã góp phần đạt các mục tiêu kinh tế vĩ mô.

Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc chiếm gần một nửa kim ngạch nhập khẩu và 1/3 kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Vấn đề điều chỉnh chính sách thương mại của ba nước này có ảnh hưởng lớn đến kinh tế Việt Nam.Sự điều chỉnh kịp thời chính sách thương mại về mục tiêu, các biện pháp và công cụ chính sách đã góp phần phục hồi và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hậu khủng hoảng.Nghiên cứu điều chỉnh chính sách thương mại của ba nước này gợi mở những bài học kinh nghiệm bổ ích cho Việt Nam trong việc điều chỉnh chính sách thương mại nói riêng và chính sách kinh tế nói chung. Việc nghiên cứu, đánh giá những điều chỉnh, thay đổi trong chính sách thương mại, chính sách đầu tư và các chính sách kinh tế của một số nước là bạn hàng lớn của Việt Nam là rất quan trọng, làm cơ sở khoa học cho việc điều chỉnh chính sách cũng như hoạch định chính sách thương mại của Việt Nam.

Với những nội dung nêu trên, cuốn sách này đã góp phần xây dựng luận cứ khoa học làm cơ sở  cho định hướng và xây dựng chính sách thương mại, mô hình phát triển mới của kinh tế Việt Nam trong trung và dài hạn.

Hà Hậu