Từ sau khi Chiến tranh Thế giới lần thứ II kết thúc, đặc biệt là từ năm 1957, khi  Ủy ban sông Mekong (MC) ra đời, Tiểu vùng Mekong được nhìn nhận như là một khu vực địa-chính trị, địa-kinh tế quan trọng và trở thành tiêu điểm thu hút sự đầu tư hợp tác từ nhiều cường quốc trên thế giới trong đó có Nhật Bản. Đối với Nhật Bản, Tiểu vùng sông Mekong là một thị trường rộng lớn và đầy tiềm năng phát triển. Từ cuối thế kỷ XIX, Tiểu vùng sông Mekong đã trở thành đối tượng và bộ phận quan trọng cấu thành chính sách đối ngoại của Nhật Bản đối với Đông Nam Á. Bài viết tập trung làm sáng tỏ quá trình hình thành chính sách khu vực của Nhật Bản đối với Tiểu vùng sông Mekong, góp phần cung cấp những cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc lý giải mối quan hệ giữa Nhật Bản và Tiểu vùng sông Mekong từ cuối thế kỷ XIX đến nay.