Chủ biên: Sgcime (エス・ジー・シム)

Nhà xuất bản Ocha No Mizu Shobo, Nhật Bản, 2010, 342 tr.

Cuốn sách được viết trong bối cảnh có sự thay đổi về cơ cấu nền kinh tế thế giới do cuộc chạy đua phát triển kinh tế giữa hai nước Trung Quốc và Ấn Độ. Cuốn sách đã nêu được hai điểm cơ bản: thứ nhất là những bài học rút ra từ sự suy thoái và sự chuyển đổi từ nguy cơ nền kinh tế thế giới mà đỉnh cao là những năm 2008- 2009; thứ hai là những quan điểm đa diện đối với nền kinh tế hiện đại về các lĩnh vực chính trị, xã hội và văn minh thế giới.

Nội dung cuốn sách được chia làm ba phần chính.

Phần I: Giới thiệu hiện trạng nền kinh tế thế giới. Sau đại chiến thế giới thứ hai, những bước tăng trưởng liên tục và trật tự hòa bình dưới sự thống trị và chỉ đạo của nước Mỹ đã bị suy thoái vào những năm 1970, thế giới dần dần bước vào thời kỳ thay đổi lớn.. Đó là chủ nghĩa tư bản toàn cầu hoá với lộ trình chủ yếu là chuyển sang hướng chủ nghĩa tự do mới các chức năng của chính phủ và toàn cầu hóa thông tin, tiền tệ, doanh nghiệp.

Tăng trưởng cao độ ở các nước tiên tiến sau chiến tranh thường tập trung ở những nước tiên tiến có nền công nghiệp hóa học phát triển. Sự tan rã của thể chế IMF nằm trong bối cảnh tan rã của nền kinh tế Mỹ. Sự phát sinh của nguy cơ dầu lửa cũng nằm trong bối cảnh mà mối quan hệ Nam Bắc trở nên sâu sắc do hệ thống kinh tế quốc tế sau chiến tranh. Toàn cầu hóa sản xuất với bước đi đầu tiên dựa vào nền kinh tế hóa cao của các nước tiên tiến đang mở rộng các lĩnh vực, khu vực do sự phát triển của kỹ thuật ME, IT. Và ngày càng được phát triển trên toàn bộ hoạt động của các doanh nghiệp.

Con đường đi đến sự tự lập về kinh tế của các nước đang phát triển giành được độc lập sau Đại chiến thế giới thứ hai vô cùng khắc nghiệt. Năm 1964, sự hợp tác của 77 nước đang phát triển, với số phiếu ủng hộ của từng nước đã đưa ra được 3 yêu cầu lớn đối với các nước công nghiệp tiên tiến. Tuy nhiên, kết quả đạt được không khả quan do thiếu sự hợp tác về thực chất. Đến năm 1974, các nước đang phát triển cũng giành được hai thắng lợi trong quyết nghị của Liên Hợp Quốc (Trật tự kinh tế quốc tế mới - NIEO và Tổ chức các nước xuất khẩu dầu lửa - OPEC).

Phần II: Hiện trạng nền kinh tế Nhật Bản

Kinh tế Nhật Bản sau chiến tranh về cơ bản là một nền kinh tế chủ nghĩa tư bản. Một nền kinh tế thị trường được hình thành bởi nhu cầu cung cấp hàng hóa và tiền tệ nhưng trọng tâm vẫn là các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp tiến hành sản xuất, buôn bán và đầu tư vào các lĩnh vực ngành nghề với mục đích kiếm lợi nhuận. Hoạt động của các doanh nghiệp này đã đem lại sự biến động về tiền tệ, tiêu dùng và thuê nhân công.

Cơ cấu ngành nghề Nhật Bản nếu nhìn từ sự biến động về kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng chế tạo, có thể phân ra làm 4 ngành hệ máy móc: Máy móc thông thường, máy móc điện khí, máy móc vận chuyển và máy móc kiểm định.

Các doanh nghiệp Nhật Bản đã tiến hành cải cách kỹ thuật ME từng thành công trên thế giới trong cơ sở kỹ thuật sản xuất và đã xác định tính cạnh tranh trong các lĩnh vực này. Hệ thống sản xuất theo hình thức kinh doanh kiểu Nhật Bản, tức là thuê nhân công lâu dài, người lao động được hưởng lợi theo thâm niên, có tổ chức công đoàn trong từng xí nghiệp, hợp tác cùng làm ăn… Nhưng theo xu thế toàn cầu hóa ngày nay, lợi ích của vấn đề cải cách kỹ thuật ME đang bị giảm đi, việc thuê nhân công lâu dài cũng không được duy trì một cách toàn diện. Vấn đề sửa đổi kinh doanh theo kiểu Nhật Bản đang được chủ trương tại nước Nhật.

Tăng trưởng kinh tế cao độ sau thời kỳ phục hồi nền kinh tế của Nhật Bản sau chiến tranh đã được sửa đổi cơ bản về nội dung qui chế tiền tệ. Việc sửa đổi cơ bản nội dung qui chế tiền tệ cũng lý giải được nguyên nhân chủ yếu của tự do hóa tiền tệ đang lan rộng khắp Nhật Bản trong thời kỳ tăng trưởng thấp vào nửa sau những năm 1970. 

Phần III: Những điểm nhấn về kinh tế, xã hội hiện đại

Từ sau năm 1970, chủ nghĩa tư bản bắt đầu có bước thay đổi lớn mà điển hình là tin học hóa. Một loạt các hiện tượng bùng nổ như cuộc Cách mạng ME nửa sau năm 1970, cuộc cách tân kỹ thuật về kỹ thuật thông tin điện khí vào nửa đầu năm 1980, cuộc cách mạng đa phương tiện, Internet vào nửa đầu năm 1990, IT vào năm 2000…

Kinh tế Nhật Bản được vực lên từ đống tro tàn sau chiến tranh đã tăng trưởng cao độ vào năm 1970, đời sống của người dân được cải thiện. Thế nhưng thời kỳ nền kinh tế tăng trưởng cao độ cũng qua đi trong quá khứ. Tuy mức sống của người dân về vật chất như ô tô, đồ gia dụng điện tử đã tăng lên đáng kể nhưng đã xuất hiện sự chênh lệch và phân hóa giàu nghèo rõ rệt.

  Nhà nước Nhật Bản đã tích cực xây dựng Quỹ Bảo hiểm xã hội cho dân nhằm vận hành chế độ bảo hiểm xã hội như hỗ trợ cuộc sống, bảo hiểm thuê nhân công, y tế, tiền lương… Nhật Bản ngày nay đang tiến hành nhiều cuộc hội thảo nhằm sửa đổi và nâng cao chính sách bảo vệ tài nguyên và giải quyết những vấn đề sau này.

Với chủ đề chính là “Chủ nghĩa tư bản toàn cầu” cuốn sách bao gồm ba phần và 12 chương do ông Sgcime biên soạn đã giới thiệu cho chúng ta toàn cảnh về một nền kinh tế hiện đại, hiện trạng nền kinh tế Nhật Bản và những điểm nhấn về nền kinh tế xã hội hiện đại. Cuốn sách dài 342 trang với nội dung sâu sắc, phong phú và dễ hiểu. Hy vọng rằng cuốn sách sẽ rất có ích cho những nhà nghiên cứu về kinh tế- xã hội, đặc biệt là những nhà nghiên cứu có mối quan tâm đến nền kinh tế- xã hội hiện đại Nhật Bản.

Trần Thị Hoàng Mai