Nhật Bản đã và đang chứng kiến những biến đổi xã hội sâu sắc do tác động của thời kỳ quá độ dân số lần thứ hai. Tăng tỷ lệ già hóa, giảm tỷ lệ kết hôn, mức sinh thay thế thấp và có xu hướng giảm trong nhiều năm trở lại đây đã khiến số lượng người sống phụ thuộc vào hệ thống an sinh xã hội ngày một tăng trong khi lực lượng lao động lại không có được nguồn cung nội sinh thay thế cần thiết. Sự biến đổi này tạo ra những sức ép rất lớn cho các chương trình an sinh xã hội của Nhật Bản, đặc biệt là chương trình hưu trí. Việc đảm bảo phúc lợi xã hội cho người cao tuổi ngày nay đang là một vấn đề nan giải ở quốc gia Đông Bắc Á này. Bài viết  trình bày những đặc điểm cơ bản của biến đổi dân số ở Nhật Bản với hai chỉ báo chính là tỷ lệ già hóa và suy giảm mức sinh, từ đó phân tích những tác động của chúng đối với hệ thống hưu trí và gợi mở một số bài học kinh nghiệm và chính sách trong việc đảm bảo phúc lợi cho người già ở Việt Nam, quốc gia đang bắt đầu bước vào thời kỳ quá độ dân số lần thứ hai.